Op allerlei plaatsen in dit gebied vestigden rond 8000 v. Chr. jagers-verzamelaars zich op vaste woonplaatsen en gingen landbouw en veeteelt bedrijven. Omstreeks 6200 v. Chr. ging men aardewerk maken en vanaf 5000 voorwerpen van metaal. De bevolking groeide, de nederzettingen werden groter en op vele plaatsen werd kunstmatige bevloeiing noodzakelijk. Hiervoor moest men zich organiseren en rond 3400 v. Chr. groeiden sommige nederzettingen uit tot stadstaten.
Mesopotamië
Vanaf 3400 v. Chr. werd Mesopotamië door verschillende volkeren overheerst. Sumeriërs en Akkadiërs wisselden elkaar gedurende honderden jaren af. Aan het begin van het 2de millennium won Assur in het noorden aan macht, maar Hammurabi van Babylon (1792-1750 v. Chr.) maakte een einde aan het Oud-Assyrische rijk. In 1595 v. Chr. viel Babylon op zijn beurt ten prooi aan de Hettieten uit Anatolië. Vanaf de 14de eeuw v. Chr. werden de Assyriërs weer machtiger en in de 9de en 8ste eeuw veroverden zij geheel Syrië. In 612 v. Chr. viel Niniveh en werden de Babyloniërs de nieuwe heersers in Mesopotamië. Koning Nebukadnesar II veroverde Syrië en in 597 en 586 v. Chr. Jeruzalem, waarna de Babylonische ballingschap voor de Joden begon. In 539 v. Chr. lijfde de Perzische koning Cyrus II Mesopotamië in bij zijn rijk.
Spijkerschrift
Spijkerschrift is in Mesopotamië gebruikt vanaf 3300 v. Chr. tot in het begin van onze jaartelling. Het dankt zijn naam aan de spijkervormige streepjes waaruit de tekens zijn opgebouwd. Men schreef op kleitabletten met een rietstift. De punt liet in de klei een driehoekige indruk achter. Wanneer men vervolgens een lijn trok, ontstond een taps toelopende vorm. Spijkerschrift is in het hele Nabije Oosten gebruikt om zeer uiteenlopende talen te noteren. Men gebruikte het schrift voor administratieve teksten en contracten, maar ook voor religieuze en literaire teksten. Het is in de 19de eeuw ontcijferd, dankzij het werk van Georg Grotefend en Henry Rawlinson.
Rolzegels
Om een tekst te ‘ondertekenen’ werden vanaf het zesde millennium zegels gebruikt. Rond 3400 v. Chr. werd in Mesopotamië de stempelzegel vervangen door het rolzegel, een cilindervormige kraal die men aan een koordje kon dragen. In het oppervlak was een voorstelling uitgesneden. Wanneer men de cilinder over de klei rolde, werd de afbeelding afgedrukt. De rolzegels kunnen van allerlei materiaal gemaakt zijn, zoals halfedelstenen en glaspasta.
Iran
In het zuidwesten van Iran speelde in het 4de millennium v. Chr. Elam de belangrijkste rol. Het noordoosten van Iran werd rond 2000 v. Chr. bewoond door Indo-europese stammen. Aan de verspreiding van het voor hen kenmerkende gepolijste aardewerk is te zien waar zij zich vestigden. Rond 1300 v. Chr. hebben zij Amlasj (APM09176) bereikt, maar in Luristan, bekend om zijn bronzen voorwerpen, wordt tot in de 8ste eeuw geen gepolijst aardewerk aangetroffen. Later kregen de Meden de macht die in 559 verslagen werden door de Perzische koning Cyrus II. Het Rijk der Achaemeniden begon aan zijn enorme bloeiperiode, waar Alexander de Grote (APM16073) in 333-332 v. Chr. een einde aan maakte. Na het uiteenvallen van diens rijk heersten de Parthen in Iran. Gedurende vele jaren waren er conflicten met de Romeinen, die er nooit in slaagden Perzië onder hun gezag te brengen. In de 3de eeuw n. Chr. kwam een nieuwe dynastie, de Sasaniden aan de macht. In 651 n. Chr. werd de laatste Sasanidische koning vermoord. Hiermee eindigt de oudheid in dit gebied.
Syrië
Ook hier ontstonden al voor 3000 v. Chr. nederzettingen die uitgroeiden tot stadstaten. Rond 1500 vormden de Mitanni en de Hurrieten een staat, die echter door de Hettieten rond 1355 v. Chr. werd ingelijfd. In de 12de eeuw v. Chr. raakten allerlei volken in het oostelijke Middellandse-Zeegebied op drift. Deze zogenaamde Zeevolken teisterden de Syrische en Palestijnse kusten en droegen mogelijk bij tot het einde van de macht van de Hettieten. De kuststeden kwamen daarna weer tot bloei en werden de thuisbasis van de Phoeniciërs. In de 9de eeuw v. Chr. kwam Syrië onder Assyrisch bestuur. Na de ondergang van Assyrië werd Syrië onderdeel van het Achaemenidische rijk en daarna van dat van Alexander de Grote.
Selenkahiye
Een van de nederzettingen aan de Eufraat was Selenkahiye. Deze plaats, die slechts heeft bestaan van 2400 tot 1900 v. Chr. en in vijf lagen is gebouwd, is in de jaren 1972-1975 opgegraven door een team van de Universiteit van Amsterdam onder leiding van Prof. jhr. dr. M.N. van Loon. Enkele honderden voorwerpen uit Selenkahiye in het Allard Pierson Museum terecht gekomen. Behalve veel dunwandig gebruiksaardewerk zijn het sieraden, werktuigen, wapens en aardewerken beeldjes van dieren en mensen. De menselijke figuurtjes waren vaak - om kwaad af te weren - begraven onder de drempels van woonhuizen, een gebruik dat ook in Mesopotamië bekend was.
Anatolië
In Anatolië, het huidige Turkije, waren in het 5de millennium v. Chr. al ommuurde steden. Later werden dit echte burchten. De eerste stad van Troje (2920-2350 v. Chr.) is hier een goed voorbeeld van. In de 18de eeuw v. Chr. werden de Indo-europese Hettieten steeds machtiger; zij zouden Anatolië tot 1180 v. Chr. overheersen. Mede door de invallen van de Zeevolken ging het Hettietenrijk ten onder. Andere volkeren, zoals de Phrygiërs, Lydiërs en Kariërs ,vulden de ruimte op. Aan de westkust vestigden Griekse kolonisten zich. De laatste koning van Lydië, de legendarisch rijke Croesus, dolf in 547 v. Chr. het onderspit tegen de Perzische koning Cyrus II. Anatolië werd onderdeel van het Perzische rijk. Later werd het door Alexander de Grote veroverd en vervolgens kwam het onder Romeins bestuur. Ten zuidoosten van de Zwarte Zee ontstond in de 9de eeuw v. Chr. het koninkrijk Urartu, dat beroemd was om zijn metaalbewerking. Urartu twistte van begin af aan met Assyrië om de zilver-, koper- en ijzermijnen. In de 7de eeuw v. Chr. verloor Urartu steeds meer gebied aan Assyrië en uiteindelijk ging het ten onder.
